Carbidschieten is steeds populairder. Ooit was het vooral een gebruik voor in de provincie, maar nu vuurwerk steeds meer onder vuur ligt, wordt het op steeds meer plaatsen in het land gedaan. Wat is carbid precies? Waar is carbid te koop? En hoe pas je het toe?
Calciumcarbide
Carbid is de gebruikelijke benaming voor de chemische stof calciumcarbide, een verbinding tussen calcium en koolstof. Dit is bij kamertemperatuur een kleurloze vaste stof, hoewel de meeste mensen het zullen kennen als grijze of bruine brokken. De commercieel verkrijgbare variant is namelijk slechts 75 tot 85 procent zuiver, met verder nog resten van onder meer calciumoxide (ongebluste kalk), calciumfosfide, calciumsulfide en siliciumcarbide.
Het wordt gemaakt door in een vlamboogoven ongebluste kalk te verhitten samen met cokes. Bij een temperatuur van ongeveer 2200 graden Celsius ontstaat dan calciumcarbide in een zuiverheid van circa 80 procent. Dit is dan ook direct het product dat je kunt kopen. Enkel voor laboratoriumtoepassingen wordt de stof nog verder opgezuiverd na deze eerste stap.
Toepassingen
Calciumcarbide kan worden gebruikt als reactant in diverse chemische reacties. Er is echter één reactie in het bijzonder waarvoor het vaak wordt toegepast: die met water. Als calciumcarbide in aanraking komt met water, ontleedt het in calciumhydroxide (gebluste kalk) en ethyn. Vooral die laatste stof is interessant.
Ethyn, ook wel acetyleen, is een zeer licht ontvlambare gasvormige koolwaterstof. Het is een nuttige grondstof voor talloze verschillende reacties, maar ook bijvoorbeeld als brandstof om mee te lassen, vanwege de zeer hoge vlamtemperatuur. Tot minder dan een eeuw geleden was de productiemethode via carbid de enige manier om het te verkrijgen. Sinds de opkomst van de petrochemische industrie is dat niet langer het geval. Wel wordt carbid buiten de industrie nog steeds vaak gebruikt om acetyleen mee te maken. Het gas verjaagt bijvoorbeeld mollen, woelratten en woelmuizen, en daarom worden vochtig gemaakte brokken carbid ook wel gebruikt als bestrijdingsmiddel. Maar heden ten dage wordt het in Nederland en ook België toch vooral toegepast voor het traditionele carbidschieten.
Carbidschieten
Bij carbidschieten wordt deze stof gebruikt als een soort alternatief knalvuurwerk. Daarbij worden brokken carbid natgemaakt, zodat acetyleengas ontstaat. Als dat vervolgens wordt ontstoken, kan dat een harde knal geven.
Daar zijn overigens wel speciale maatregelen voor nodig. Als je in de open lucht een lucifer houdt naast vochtig carbid, ontstaat er simpelweg een fraaie vlam. Daarom werd het in het verleden vaak gebruikt als brandstof voor mijnlampen (of eigenlijk dus carbidlampen). De knal ontstaat pas als het gas zich in een afgesloten ruimte bevindt. Traditioneel worden daarvoor melkbussen gebruikt, hoewel ook conservenblikjes of zelfs giertanken zich hiervoor lenen.
Veiligheid en de hardste knal
Acetyleen is bijzonder licht ontvlambaar. Het kan al exploderen in een concentratie van minder dan 3 procent in lucht, en blijft explosief bij concentraties tot ruim 80 procent. Dat klinkt in eerste instantie wellicht gevaarlijk, maar dat is het eigenlijk juist niet – althans niet in toepassingen als vuurwerk. Het maakt acetyleen namelijk bijzonder betrouwbaar. Dat terwijl de meeste vuurwerkongevallen ontstaan omdat het niet goed ontstoken is of lijkt te zijn. Daar acetyleen eigenlijk altijd wel ontvlamt, is de uitdaging vooral hoe je een zo hard mogelijke knal kunt bewerkstelligen.
En daar zit ook het grootste risico. Voor een extra groot effect worden carbidcontainers vaak zeer goed afgedicht. Bij de traditionele metalen melkbus wordt bijvoorbeeld het bijbehorende deksel gebruikt. Dat kan ervoor zorgen dat de deksel gevaarlijk hard wegvliegt, of zelfs dat de gehele bus ontploft. Spectaculair, maar ook zeer gevaarlijk. Daarom wordt steeds vaker bijvoorbeeld een voetbal gebruikt. De knal is ook enorm, maar het gevaar is zeer beperkt.
Waar is carbid te koop?
Je kunt carbid kopen op de meeste plaatsen waar vuurwerk wordt verkocht, in landbouwwinkels en tegenwoordig ook online. Mits goed lucht- en waterdicht ingepakt is het geheel ongevaarlijk en lang houdbaar.